समुन अधिकारी, एनआरएन इकाइ कमिटि सदस्य, थाइल्याण्डपाँच वर्ष अघि कामको खोजीमा थाइल्याण्डको बैंकक पुगेका बिराटनगर स्थायी घर भएका सुमन अधिकारी यतिबेला बैंककमा करोडौंको कारोबार गरी दर्जनौं मानिसलाई रोजगारीसमेत प्रदान गर्दै आएका छन् । बैंककमा उनले युरो एसिया रेष्टुरेन्ट, युरो एसिया ट्राभल एजेन्सीलगायतका व्यवसाय संचालन गरी नाम र दाम सँगसँगै कमाएका छन् । नेपालमा गैरआवासीय नेपाली संघको पाँचौ विश्वसम्मेलन भाग लिन आएका २८ वर्षीय अधिकारी बैंककमा एक प्रतिष्ठित व्यापारीको रुपमा स्थापित भइसकेका छन् । आफ्नो व्यापार विस्तार गर्ने क्रममा बेलायतको लण्डनमासमेत रेष्टुरेन्ट खोलिसकेका उनै अधिकारी सँग भिष्मराज ओझा/सुमन वैरागी ले गरेको कुराकानीको अंशः
गैरआवासीय नेपाली संघको पाँचौ विश्व सम्मेलन कस्तो रह्यो ?
विश्वभरी छरिएर रहेका नेपालीहरु जो आफ्नो देशको माया सँगसँगै विभिन्न व्यापारका क्षेत्रमा पनि संलग्न छन् । ती सबैको जमघट हुने थलोका साथै आफ्नो मातृभूमिका लागि केही गरौं भन्ने विषयमा भएको छलफलले यो सम्मेलन सफल रह्यो । निर्वाचनमा जीत र हार सामान्य कुरा हो । मूल कुरा संस्थाले आफ्नो उद्देश्यमा कसरी सफलता हासिल गर्ने भन्ने नै भएकाले एनआरएन ले गरेको प्रतिवद्धता यो देशका लागि सकारात्मक मान्नुपर्छ ।
एनआरएनले हालसम्म नेपालमा के ग¥यो त ?
त्यस्तो ठ्याक्कै देखिने गरी गर्ने कार्य विस्तारै हुन्छ । तर नेपाल बाहिर रहेका गैरआवासीय नेपालीहरुलाई एउटै सांगठनिक छाताभित्र समेट्न सकेको छ । साथै दुई वर्षमा एक दिन आफ्नो मातृभूमिमा भेला भएर मातृभूमिका लागि केही गरौं भन्ने भावना र योजना नै एक दिन कार्यान्वयन हुनेछ । र नेपालमा आर्थिक विकासका साथै बेरोजगारी समस्या हल गर्न एनआरएनको लगानी कोसेढुंगा सावित हुनेछ ।
नेपालको आर्थिक विकासका लागि के गर्नुपर्ला ?
नेपाल प्राकृतिक सम्पदाले सम्पन्न मुलुक हो । सानो भूभागभित्रको प्राकृतिक विविधता नेपालको लागि अमूल्य सम्पत्ति हो । यसलाई विश्वभर क्यास गर्न सके नेपाल संसारमै धनी मुलुकमा पर्न सक्छ । नेपालमा पर्यटनको सम्भावना प्रचुर मात्रामा छ । तसर्थ पर्यटनबाटै नेपालको आर्थिक विकास मनग्य रुपमा गर्न सकिन्छ । विश्वमा धेरै मुलुकहरु पर्यटनकै विकासबाट अगाडि बढेका छन् । यो कुरा नेपालका उद्योग व्यवसायी र सरकारले बुझ्नु जरुरी छ । पर्यटन भनेको कम लगानीमा धेरै प्रतिफल हुने व्यवसाय हो । यो व्यवसायमा घाटा लाग्ने वा टाट पल्टिने अवस्था पनि हुँदैन ।
नेपालमा बैदेशिक लगानी किन बढेको छैन ?
नेपालमा बैदेशिक लगानी भित्र्याउनका लागि सर्वप्रथम लगानी सुरक्षाको खाँचो छ । त्यो सुरक्षा भनेको व्यक्तिको जीउधन देखि उसको पेशा, व्यवसाय र भाषा संस्कृतिसम्म हुनुपर्छ । अहिले विश्वका धेरैजसो मुलुकहरुमा लगानीमैत्री वातावरण भएकै कारणले आर्थिक विकास सम्भव भएको हो । उदाहरणको रुपमा हामी मलेसियालाई हेर्न सक्छौं । त्यहाँ छोटो समयमै वैदेशिक लगानीको बढ्दो प्रभावले मलेसियाको आर्थिक विकास चमत्कारिक हिसाबले अगाडि बढ्दैछ । नेपालमा पनि राजनीतिक स्थायित्वका साथै बैदेशिक लगानी गर्नेहरुलाई सरकारले संरक्षण गरी उचित वातावरण निर्माण गर्न सके छोटो समयमै आर्थिक विकासमा फड्को मार्न सकिन्छ । नेपालका लागि अझ सकारात्मक कुरा के हो भने यहाँ बेरोजगारीको धेरै समस्या छ । जुन सस्तो श्रमको रुपमा उद्योगमा उपयोग गर्न सकिन्छ ।
विदेशमा नेपालीहरुको अवस्था कस्तो छ ?
आफ्नो मातृभूमिभन्दा बाहिर जतिसुकै राम्रो भएपनि त्यो केही क्षणका लागि मात्रै हो । अन्ततः सबैलाई आफ्नो मातृभूमि चाहिन्छ । विदेश पनि भन्नु मात्रै हो । त्यहाँ उसका पीडाहरु असंख्य रुपमा रहेका हुन्छन् । मान्छेका भित्रका पीडाहरु कसैले देख्दैन । उसले कमाएर ल्याएको डलर मात्र देखिन्छ । त्यसैले बाहिरबाट हेर्दा सुनौलो जीवन देखिएपनि विदेशको रहनसहनको अन्धकारको पाटो पनि छ । थाइल्याण्डमा नेपालीहरुको अवस्था हेर्ने हो भने अन्य मुलुकहरुको तुलनामा राम्रो नै छ । तर कहिलेकाहीँ यो वर्माका शरणार्थी नेपालीहरुले नेपालको नाम बेचेका कारण हैरानी सहनुपर्छ ।
राम्रो वातावरणमा मात्र लगानी गर्ने तपाईहरुले आफूले वातावरण बनाउँदा हुँदैन ?
तपाईले भनेको कुरा ठीकै हो । सहज परिस्थितिम सबैले लगानी गर्न सक्छन् । तर सहज परिस्थिति बनाउनु चुनौतीपूर्ण कार्य हो । त्यसका लागि कि जनताको ठूलो साथ चाहिन्छ, कि राज्यको कानुनी अधिकार चाहिन्छ । अहिले हामीसँग यी दुवैको अभाव छ । नेपालमा अति राजनीति भएका कारण व्यापार थाल्ले वित्तिकै विभिन्न राजनीतिक दल र भातृसंस्थाका नाममा चन्दा र सहयोग माग्न झुम्मिन्छन् भने कुनै पनि उद्योग र व्यवसायको सुरक्षा र क्षतिपूर्तिका लागि हाम्रो कानुन नै फितलो छ । तसर्थ हामीले चाहेर पनि बैदेशिक लगानीका लागि सहज वातावरण निर्माण गर्न सक्दैनौं ।
थाइल्याण्डमा एनआरएनको उपस्थिति कस्तो छ ?
विश्वका ५६ एनआरएन च्याप्टरहरुमध्ये थाइल्याण्डको एनआरएन बलियो पकडमा उपस्थित छ । यो मेरो दावा हो कि हामीले अन्य देशका एनआरएनको तुलनामा थाइल्याण्डमा सांगठनिक हकहित र समाज सेवामासमेत सफलता हासिल गरेका छन् । केही दिन अघिमात्रै थाइल्याण्डमा आएको राष्ट्रिय विपत्ति बाढीबाट पीडितका लागि हामीले उद्धारको कार्यसमेत गरेका थियौं । कहिलेकाहीँ हामीलाई देखिने समस्या भनेको आप्रवासी वर्मेलीहरुको झमेला मात्र हो ।
अरबौंको लगानी गर्छौं भन्नेहरुले आफ्नो सम्मेलन गर्नलाई सरकारसँग पैसा माग्यो नि ?
हो हामीले पनि सुन्यौं । दिन आएका एनआरएनले सरकारसँग पैसा मागेर सम्मेलन ग¥यो । यो कुरा एनआरएनका नेतृत्वलाई बढी जानकारी होला । म पहिलोपटक एनआरएनमा भाग लिन आएको र नेतृत्वको सम्बन्धमा कुनै जानकारी नभएका कारण आलोचनाका बारेमा केही बोल्दिनँ । तर एउटा कुरा के हो भने स्थापना हुने क्रममा रहेको एनआरएनले चाँडै नै नेपालमा जनताले चाहे बमोजिमको लगानी गर्नेछ ।
छोटो समयमा थाइल्याण्डको विकास कसरी सम्भव भएको होला ?
सन् १९६० को दशकमा नेपाल र थाइल्याण्डको आर्थिक तुलना एउटै थियो । तर ६० को दशकपछि थाइल्याण्डको आर्थिक विकास अहिले विकसित अवस्थामा पुग्यो भने हाम्रो विकास अल्पविकसित नै छ । यसको एउटै प्रमुख कारण के हो भने उद्योग व्यवसायको स्थायित्व । नेपालमा राजनीतिक अस्थिरता छ र सँगसँगै उद्योग व्यवसायका क्षेत्रमा पनि राजनीति हुन्छ । तर थाइल्याण्डमा भने राजनीतिक अस्थिरता भएपनि उद्योग व्यवसायका सम्बन्धमा कुनै सम्झौता गरिँदैन । त्यहाँको कानुनी व्यवस्थाले नै उद्योग व्यवसायको सुरक्षा र बैदेशिक लगानीमा ग्यारेन्टी गरेको छ । छोटो समयमा थाइल्याण्डको विकास हुनुको अर्को प्रमुख कारण भनेको पर्यटन व्यवसाय हो ।
नेपालको पर्यटन क्षेत्रलाई अगाडि बढाउन के गर्नुपर्ला ?
सर्वप्रथम त नेपालमा घुम्न आउने पर्यटकहरुको मुलुकमा व्यापक प्रचारप्रसार गर्नुपर्दछ । हाल नेपालले मनाइरहेको पर्यटन वर्ष २०११ नेपालमा जति चर्चामा छ, बाहिर केही पनि छैन । यो कुरामा सरकारले ध्यान दिनु प¥यो । पर्यटन वर्ष २०११ को सम्बन्धमा मात्र होइन, नेपालका प्राकृतिक सौन्दर्यता र पुरातात्विक महत्वका विषयमा प्रचार नै पर्यटनका लागि प्रमुख आधार हो । उदाहरणका लागि थाइल्याण्डमा भारतीयहरुले बुद्ध जन्मेको आफ्नो देश भनेर भ्रम फैलाएका छन् । यद्यपि हामीले त्यससम्बन्धमा धेरैपटक प्रतिकारसमेत गरेका छौं । त्यसैगरी पर्यटनको विकासका लागि अर्को महत्वपूर्ण कुरा भनेको सुरक्षा र सुविधा हो । कुनै पर्यटक दुर्गम हिमाली क्षेत्रमा जानुप¥यो भने उसलाई सुरक्षित रुपमा त्यहाँसम्म पुग्नका लागि साधनका साथै रहने उचित सुविधा आवश्यक हुन्छ ।
अन्त्यमा हाम्रो संचार माध्यममार्फत तपाईको केही भनाई छ कि ?
नेपालभन्दा बाहिर रहेका म जस्ता हजारौं युवाहरु रहरले होइन, बाध्यताले विदेशमा बसिरहेका छन् । हामी त्यो दिनको प्रतिक्षामा छौं जुन दिन बिदेशमै सरह ढुक्क भएर काम गर्न र लगानी गर्न पाइयोस् । यसका लागि हामी हाम्रो हरेक मूल्य चुकाउन तयार छौं । तर सरकारले यसको वातावरण मिलाइदिनुपर्छ । त्यसो हुन सके आफ्नो घरपरिवार, कला संस्कृति र मुलुक छोडेर विदेशिनु पर्दैन ।
प्रस्तुति ः भिष्मराज ओझा÷सुमन वैरागी
